Nguyễn Khôi
Từ lâu lắm rồi, thiên hạ
đồn thổi "cỗ Đình Bảng không có món thịt Chuột là không to".
Đó là lối ngoa
truyền cho vui như đòi ăn gan Ruồi, trứng Trâu...kiểu như thi nói khoác của các
tay "phó phét" làng Đông An trên Yên Phong ấy thôi.
Cỗ bàn đám xá ở
Đình Bảng xưa nay đứng cỡ số 1 của xứ Bắc Kỳ, hàng năm trong làng có trên
300 (ba trăm) đám cỗ bàn cưới xin, giỗ chạp, khao vọng,lễ tiết...chả thế mà có
những "nhà", những "họ" (hoạt động như Công ty TNHH bây
giờ) chuyên giết lợn làm giò chả, "nem Báng" (tên nôm của Đình Bảng)
là đặc sản tiến Vua; có nhiều nhà chuyên làm bánh Gio, bánh Xu Xuê (phu thê),có
các vị đầu bếp chuyên đi
"làm
giúp" cỗ bàn trong họ, trong làng. Mà làng Đình Bảng (kẻ Báng) đã
tồn tại mấy nghìn năm nay, lối hôn nhân "ta về ta tắm ao ta" khép kín
thì cả làng ai mà chả có họ với nhau .
Thịt Chuột ở Đình
Bảng là một thứ ăn chơi (cải thiện) lúc nông nhàn. Nhà nào cũng nuôi 1 đến 2
con chó săn có tài đánh hơi bắt chuột, được tuyển chọn "có nghề" đúng
nòi "chó săn chuột" truyền thống. Chó săn được huấn luyện từ lúc còn
nhỏ, thường thì bắt chuột nhắt, chuột con cho "ngửi" bắt hơi, cho tập
vồ,tập cắn, tập tha...(không được ăn, không được cắn chết), rồi thả chuột vào
hang bắt Cún con đi "tìm", thả chuột xuống ao cho Cún bơi, ngoạm đưa
vào bờ cho chủ. Tập đánh hơi vào các hang
xem hang nào có
chuột thì phải nhẹ nhàng "vẫy đuôi" (báo hiệu)để chuột khỏi tháy động
vọt ra mất...luyện chó săn công phu, tỉ mỉ như "tướng quân luyện chiến
mã" để khi vào cuộc săn phải đạt tiêu chí "con chó này hay
chuột", đã đi săn là đầy "Vịt" trở về ( "Vịt" -một
loại Giỏ đựng đan hình con Vịt to chứa được nhiều chuột).
Dụng cụ đồ nghề
đi săn chuột gồm : một cái Vịt, vài cái "dọng" (ống tre
chẻ một đầu có hom nơm)để đơm vào cửa hang, một cái "dầm" (thuổng) để
đào hang bắt chuột, một cái gầu con để múc nước (đổ vào hang chuột ở vị trí
tháp), một con dao rựa để chặt phát quang các bụi cây có chuột khu trú, một móc
sắt cán dài, một "con cúi" (nùm rơm) đượm lửa để hun chuột...
Tháng ba, ngày
tám, rỗi rãi, mấy anh em con chú con bác hay hàng xóm láng giềng, hai ba nhà rủ
nhau đi săn chuột với quy mô lớn. Đi săn chủ yếu là săn chuột đồng, thường cư
trú ở các bờ đầm Sen, bờ ao, bờ ruông cao (Chuột đồng ăn chủ yếu lúa , ngô.
khoai, cua ốc. tôm tép) nên rất béo, thịt trắng thơm. Hang chuột đồng cao ráo
sạch sẽ, con to cỡ chuôi dao, chuôi liềm, lông mượt óng xám khá đẹp (chả thế mà
không ít Tiểu thư con nhà giầu rất ưa áo khoác màu lông chuột?)
Đi săn được
một "vịt" đầy chuột đã là một việc không dễ, nhưng việc làm thịt cả
cái "vịt" chuột ấy thì quả là một nghệ thuật ẩm thực cao siêu, không
phải ai cũng làm được và ai cũng "ngại" làm !
NK tôi từ
nhỏ đã đi săn chuột với Thầy tôi, ông ngoại và các bác nên vào "nghề"
cũng khá thuần thục...Thao tác thịt chuột khó " nhất là làm lông"
...nước đun đạt độ lăm tăm "nóng già" (chưa sôi hẳn) , việc trước
tiên là cởi hé hom "Vịt" tóm lấy đuôi Chuột quay quay mấy vòng (để
khỏi bị cắn) rồi vung tay đập "bộp" một cái vừa đủ để chuột chết
nhanh một cách nguyên vẹn, rồi nhúng nhanh vào nồi nước nóng già, nhắc ra thật
nhanh, còn nóng hổi nhưng không đủ độ bỏng tay, tay trái giữ chuột ,tay phải
dùng ngón cái miết mạnh vừa phải từ gáy đến khấu đuôi để lông chuột bong ra, lộ
một vệt da trắng tinh...cứ thế miết, vặt...loáng một cái là xong một con, rồi
hết cả "vịt"...Rửa sạch, chặt bỏ đầu đuôi chân cẳng, chỉ lấy thân
mình chuột. Mổ bụng bỏ sạch lòng ruột, chỉ lấy gan tim, hai hòn dái, rồi dốc
ngược treo cho ráo nước(không rửa lại để khỏi tanh nhão).
Có hai cách chế
biến thịt chuột :
* Những con to thì đem
luộc, ép lá Chanh, rồi chặt ra miếng to như miếng thịt gà, ăn dai ngon ngọt
chẳng kém gì thịt gà là thế (nên còn được tôn vinh là "gà đồng"
)?.
Cầu kỳ để
đạt độ ngon tuyệt đỉnh là :đem chuột làm sạch hấp (đồ) chín, cuộn với lá Chanh,
ép như ép giò thủ chừng dăn ba giờ. Lúc ăn, đem chặt chuột thành từng miếng
mỏng (còn dính lá Chanh bọc ngoài da) chấm muối tiêu hoặc nước mắm Vạn Vân (nay
là Cát Hải) có thêm ớt, tỏi...
* Còn tất cả chuột nhỏ
được chặt miếng nhỏ vừa tầm một "gắp" , một miếng đem rang mỡ
lợn cùng hành răm, nước mắm...ăn nóng sốt khá hấp dẫn mà mùa rét để qua đêm
thành "thịt đông" cũng rất ngon như thịt gà kho đông vậy. Trong món
thịt chuột rang (phi) hành răm này thì với riêng tôi (NK thuở nhỏ ở quê) khoái
khẩu nhất là các miếng gan chuột, nó cưng cứng , bùi bùi. đậm đậm nhai đến tê
cả lưỡi, sướng cả mồm...
Thịt chuột, săn
được ít, quý hiếm như vậy lấy đâu (số lượng) để bày cỗ ? mấy anh em đi săn về
nhiều khi còn phải mua thêm một con chó,hoặc vài con vịt , 1 cỗ lòng lợn -tiết
canh mới đủ một bữa "nhậu" nữa là...nếu nói là "cỗ"
thì chỉ có khách quý mới được mời xơi thưởng thức món thịt chuột Đình Bảng là như vậy chăng ?
Chuyện thật như
đùa : ấy là vào những năm sau 1930, một bữa Quan Tây , Quan ta về Đình Bảng,
được Lý trưởng (như Chủ tich xã bây giờ ) thết một bữa cỗ thịt chuột. Ăn xong,
Quan Tây phát biểu cảm tưởng " món thị Thỏ hôm nay, thầy Lý nấu rất
ngon..." Lý trưởng thưa : "dạ,không phải...đó là món thịt chuột
đấy ạ !"
Tất cả Quan Tây,
Quan ta đều trợn mắt kinh ngạc ? Thầy Lý phân trần "đó là thịt Chuột đồng,
dân Đình Bảng săn được để ăn chơi và thết khách quý." tất cả đều
"ồ..." khoái chí và hẹn thầy Lý lần sau về Đình Bảng nhớ lại cho được
ăn "cỗ thịt chuột" như hôm nay đáy nhé ?
Cỗ thịt chuột ở
Đình Bảng đã đạt tiêu chí nghệ thuật ẩm thực xứ Kinh Bắc ngàn năm văn hiến ,
tiếng lành đồn xa là thế.
ĐĐH st