VỀ MỘT BÀI THƠ…

THỜI CẮP SÁCH
Ôi âu yếm là thời cắp sách
Ôi vui tươi là lúc hãy còn thơ
Đời đẹp tươi như một giấc mơ
Và thắm đượm như một mùa xuân mới

Cũng có lúc lòng nhẹ nhàng phơi phới
Cũng đôi khi lòng nặng trĩu lo âu
Nhưng mỗi khi bài đã thuộc làu làu
Lo lắng biến nhường phần cho vui vẻ

Rồi những phút đời vô cùng đẹp đẽ
Hưởng tình chung trong bạn hữu thân yêu
Những chuyện vui, rồi những chuyện vui theo
Cứ lần lượt chạy trôi cùng ngày tháng

Những kỷ niệm nơi học đường sáng lạn
Quên làm sao khi dĩ vãng đã qua rồi
Và đó là kỷ niệm của đời tôi
Thời cắp sách, thời vô cùng trong sạch
C.L.V.

Đây là bài thơ tôi thuộc lòng từ những ngày phổ thông và lứa các anh chị và các em tôi đều thuộc. Nó được truyền tay nhau chép trong các cuốn sổ tay.

Cảm nghĩ: Bài thơ như những tiếng reo vui khi nghĩ về tuổi học trò. Sự trong sáng, thói vô tư của những năm tháng đầu đời, những niềm vui và những nỗi lo trong trẻo. Rồi tình bằng hữu trao cho nhau những niềm vui bất tận. Đọc bài thơ, ta chỉ thấy sự tươi mát. “Lòng nặng trĩu lo âu” đơn giản sẽ bị xua tan khi “bài đã thuộc làu làu”. Đó là một khoảng thời gian đáng nhớ trong mỗi một người!
Đọc bài này, đôi khi tôi lại nhớ đến bài thơ “Đồ chơi” của nhà thơ Ấn Độ Tagore, trong đó có mấy câu thể hiện góc nhìn của một người lớn đối với trẻ thơ.
“Con ơi, con ngồi trong cát chơi nghịch với một cành lá gẫy rời suốt buổi sáng, sung sướng bao nhiêu!
Ta cười nhìn con chơi với một khúc cành lá gẫy rời.
Ta còn đang bận bịu sổ sách, cộng trừ những con số cả giờ.”
Và nhà thơ kết luận:
“Ta lao đao vượt bể dục với chiếc thuyền con và quên rằng ta cũng chỉ đang chơi một trò chẳng khác.”

Và vì thế câu kết của bài “Và đó là kỷ niệm của đời tôi/ Thời cắp sách, thời vô cùng trong sạch” là không hề cực đoan.

Các dị bản:
Tên bài thơ hình như ngoài “Thời cắp sách” còn có tên “Đời Học Sinh” . Ngoài ra, tôi còn thấy một số bản khác nữa. Ở đó, có thể chỉ ra một số điểm khác sau:
1/ Câu “Có những lúc lòng nhẹ nhàng phơi phới. “

lại là

“Có những lúc hồn nhẹ nhàng phơi phới. “
2/ hai câu
“Những chuyện vui rồi những chuyện vui theo
Cứ lần lượt chạy trôi cùng ngày tháng”
Lại là:
“Những chuyện buồn rồi những chuyện vui theo
Cứ năm tháng chạy dần theo năm tháng. “
3/ Hai câu:
“Và đó là kỷ niệm của đời tôi
Thời cắp sách, thời vô cùng trong sạch”
Lại là
“ Đó là kỷ niệm của thời cắp sách
Ôi cái thời vô cùng trong sạch ! “
4/ Hơn nữa còn có bài thêm ba khổ sau:

Hè bước đến ve sầu kêu náo nức
Áo học trò bỡ ngỡ lúc chia tay
Mắt ngây thơ ngơ ngẩn nói gì đây
Ướm dòng lệ, hai hàng mi chớp khẽ.

Hè bước đến, xa cách nhau rồi nhé,
Áo học trò theo nhịp bước ca vang.
Sân trường đây, phượng nở rụng hai hàng
Cửa chợt đóng, dãy hành lang trống trải

Và cỏ cây dường như đang ái ngại
Kỷ niệm cũ sẽ ghi mãi trong ta
Vẳng đâu đây tiếng cười nói thiết tha
Lời thầy, bạn thật hiền hoà nhắn nhủ.

Nếu nói về “Thời cắp sách”, tôi cho rằng câu kết “thời cắp sách, thời vô cùng trong sạch” đã làm bài thơ trọn vẹn, 3 khổ tiếp này phù hợp với tiêu đề “Đời học sinh” hơn

Về tác giả: Trong cuốn sổ của tôi viết là CLV. Có lẽ là Chế Lan Viên. Nhưng về sau nghĩ lại, tôi lại băn khoăn về điều này. Tác giả của “Người đi tìm hình của nước” “Điêu tàn” …chắc hẳn có một tuổi thơ gian khó và tôi tin là đây không phải bài thơ của ông.
Ta hãy xem những bài thơ trước đó của ông. Trong “Điêu tàn” (1937) lúc ông 17 tuổi, với các bài Những nấm mồ, Những sợi tơ lòng, Hồn trôi, Đọc sách ,Trăng điên, Xương vỡ máu trào , Xương khô , Mơ trăng, Đừng quên lãng ..mà tên bài đã cho ta thấy thoáng nhiều nét buồn và thậm chí hơi kinh dị! Bài “Đừng quên lãng” khi nhắc về quá khứ có đoạn:

… Ở trần gian,muốn thoát khói U Buồn,
Trong cõi sống, ưng ra vòng khổ sở,
Đua nhau cười, không đua nhau nức nở
Tháng ngày qua, theo đuổi ánh Vui Tươi
Ôi biết bao rồ dại của muôn người !
Họ muốn lấy Màn Quên che lấp cả
Cả Đau Thương, cả Dĩ Văng xa xôi ! …

Hay bài “Đọc sách”, với tiêu đề này không chút buồn thì lại thấy

Ta nằm đọc sách trong vườn chuối
Chim khách trên nhành hót líu lo,
Gió bay nhộn nhịp không ra lối
Hoa tàn luống cuống chẳng nên thơ.

Trời xanh ới hỡi ! xanh khôn nói
Hồn tôi muốn hiểu chẳng cùng cho !
Có cánh chim gì bay chới với
Chết rồi ! Nó lạc giữa Hư vô !

Kìa kìa nắng nở hoa muôn sắc
Trên những tầu tàu tiêu lượn ý trinh
Kìa kìa, nắng bọc muốn hình xác
Những nét thơ tràn cổ sách xinh.

Về sau, thơ Chế Lan Viên tuy khác dù nhiều bài cảnh vui nhưng phong cách cũng rất xa với suy nghĩ bài “ Thời cắp sách”. Trong tập “ ĐỐI THOẠI MỚI” (1967 - 1973), trong đó với nhiều bài Búp lộc vừng, Cầu vồng, Chim con trong liễu , Chim về, Chơi chữ về ngõ Tạm Thương, Búp lộc vừng, Hoa lau trắng ..ta cũng khó tìm được nét của “Thời cắp sách”

Búp lộc vừng
Đền cũ vua xưa , đỏ lộc vừng
Chồi non lá nhỏ sáng đầu sân
Ngựa xưa voi cũ hai hàng đá,
Uy thế còn thua búp lá xuân.

Cầu vồng
Trời xanh sau lúc khóc
Nước mắt treo cầu vồng
Cải mống cầu hy vọng
Cho tấm lòng đau xong

Vậy thì tác giả bài thơ có thể là ai? Có một số bài nêu các tên tác giả khác . Bài “Đời học sinh”, tác giả là Đức Tiến. Bài “ Thời cắp sách”, tác giả là Lâm Ngọc Sĩ . Hai thi sĩ này tôi không biết, nhất là thời học sinh của mình.
Trao đổi: Trên đây là một vài ý kiến của tôi về bài thơ này. Mạo muội đưa ra mấy nhận xét đầy cảm tính trên đây, tôi muốn tìm làm lại nguyên bản bài thơ cùng tác giả của nó. Dù sao bài thơ này đã đi cùng năm tháng với tôi và bao người thuở ấy. Nó vẫn ghi sâu vào trong lòng ta bao kỷ niệm. Dĩ nhiên, nếu bài thơ không giống với bài thơ tôi đã thuộc lòng và đã lưu trong sổ, thì tìm lại gốc gác bài thơ cũng là điều nên làm. Rất mong các bạn giúp đỡ .

Bàng HS