BÀI CA “HUYỀN THOẠI ME”

HUYỀN THOẠI MẸ

Trịnh Công Sơn

Đêm chong đèn ngồi nhớ lại

Từng câu chuyện ngày xưa.

Mẹ về đứng dưới mưa

Che đàn con nằm ngủ

Canh từng bước chân thù.

Mẹ ngồi dưới cơn mưa.

Mẹ lội qua con suối,

Dưới mưa bom không ngại

Mẹ nhẹ nhàng đưa lối,

Tiễn con qua núi đồi.

Mẹ chìm trong đêm tối,

Gió mưa tóc che lối con đi.

***

Đêm chong đèn ngồi nhớ lại

Từng câu chuyện ngày xưa.

Mẹ về đứng dưới mưa,

Che từng căn nhà nhỏ

Xóa sạch vết con về

Mẹ ngồi dưới cơn mưa

Mẹ là gió uốn quanh,

Trên đời con thầm lặng

Trong câu hát thanh bình.

Mẹ làm gió mong manh.

Mẹ là nước chứa chan,

Trôi dùm con phiền muộn

Cho đời mãi trong lành

Mẹ chìm dưới gian nan.

            1985 +

Tôi vẫn nhớ những xúc động ban đầu khi nghe lời ca “Huyền thoại Mẹ”. Cảm giác sao mà da diết! Nó như dồn đầy chật đống trong tim làm ta nghet thở. Âm hưởng thiết tha, lời ca dân dã nhưng vời vợi cứ lần lượt tràn qua , chan chứa tình cảm. Bài ca như là tâm trạng đã kết trái của người con, của những đứa con nói về người Mẹ của mình. Từng đợt sóng, từng đợt sóng chạy từng cơn qua con người tôi.

Thuở đó, mỗi khi nghe bài hát và được xem lời bài hát, tôi vẫn không thể phân biệt cái hay nằm trong ca từ hay trong giai điệu. Về sau tôi mới biết Nhạc sĩ Văn Cao viết về Trịnh Công Sơn: “ Tôi gọi Trịnh Công Sơn là người thơ ca bởi ở Sơn, nhạc và thơ quyện vào nhau đến độ khó phân định cái nào là chính, cái nào là phụ.” . Nhạc sĩ Nguyễn Xuân Khoát còn nhận xét , "Trịnh Công Sơn viết dễ như lấy chữ từ trong túi ra".

Đó là bài thơ đầy chất nhạc. Với hai câu đầu “ Đêm chong đèn ngồi nhớ lại, từng câu chuyện ngày xưa” đã cho ta hiểu câu chuyện đã qua và được nhìn lại “đêm” cuối của ngày và cũng là khi bản thân người tự sự tuổi đã xế bóng . Nỗi niềm người kể hẳn hướng đến người đã mất. Với hai đoạn của bài , mỗi đoạn dẫn ta đi trên những cảm xúc trọn vẹn. Đoạn đầu như kể câu chuyện về người Mẹ: Mẹ đứng che đàn con ngủ, Mẹ ngồi canh quân thù. Âm hưởng bài hát đoạn này như thủ thỉ tâm tình. Chỉ với một vài câu đã tái hiện lên hình ảnh một người Mẹ không quản khó khăn, hiểm nguy vì “đàn con”-đã lớn mà với mẹ vẫn là thơ dại. Những hình ảnh cuồn cuộn đổ về theo hồi ức: Mẹ lội qua suối, Mẹ đưa lối, Mẹ tiễn con và che chắn cho con giữa những đêm gió và mưa. …

Ở đoạn thứ hai, vẫn là những hồi ức nhưng thắm đượm nỗi nhớ nhung, niềm trân trọng qua những tâm tình của người con với Mẹ. Mẹ vẫn “đứng dưới mưa” và bây giờ là “che từng căn nhà nhỏ” thay cho “che đàn con nằm ngủ” . Hơn nữa, người đã “xóa sạch vết con về” thay cho “canh từng bước chân thù”. Mức độ hiểm nguy còn cao hơn nhiều! Phải chăng điều đó làm cho những đứa con của Mẹ càng hiểu Mẹ hơn? Hai hình ảnh so sánh người Mẹ với “gió” và “nước” hòa trong những nét nhạc thiết tha đầy biểu cảm. Mẹ là ngọn gió song không đi xa, vẫn quẩn quanh bên con, vẫn mong manh trong câu hát bên đời. Mẹ là dòng nước “chứa chan”, vì để cho đời con trong lành, đã cuốn đi những phiền muộn .Với bao nhiêu hy sinh như thế, đến mức ”Mẹ chìm dưới gian nan”, đâu có phải ai có thể dễ dàng nhận ra?

Trịnh Công Sơn là con người tài năng thực sự. Đã có bao nhiêu bài hát thật hay về Hà nội, nhưng với chính mình, tôi không thể nào thoát được cái ám ảnh mộng mị mỗi khi nghe bài “Nhớ mùa thu Hà nội” của ông. Ta đã cảm thấy rộn ràng khi nghe những bài hát hùng tráng trong những khúc quân hành của bao bản nhạc, thế mà bài “Nối vòng tay lớn” của ông thể hiện một góc nhìn khác với Trịnh Công Sơn, vẫn cuốn người nghe vào dòng nhạc cuộn chảy dập dồn. Và trong bao bài ca về người mẹ, tôi vẫn ngập tràn xúc cảm khi nghe bài hát này, hình ảnh bao con người cụ thể được nâng lên thành "huyền thoại".

Qua bài hát-bài thơ “Huyền thoại Mẹ”, có lẽ ai cũng có thể liên tưởng và mường tượng về người Mẹ của mình, nhất là những đứa con đã trải qua những tháng năm đói nghèo và chiến tranh khốc liệt. Mỗi khuôn mặt già nua bình thản của mỗi người Mẹ ẩn dấu những sự thanh cao không thể nói hết!