VƯỜN KHUYA MỘT MÌNH

             ( Kính dâng lên Thầy Cô lòng biết ơn của các học trò)

 Từ khi bạn Hồ Sĩ Bàng giới thiệu  về cuốn sách “Vườn khuya một mình”của Thầy Văn Tâm, tôi cứ thắc mắc tại sao tiêu đề lạ thế?

  Chắc Thầy có ẩn ý gì đây? Thế là tôi tò mò đi tìm lời giải .

   Vườn khuya một mình là cuốn sách ra đời trong một hoàn cảnh đặc biệt. Năm 1996, Thầy bị tai biến mạch máu não, liệt nửa người, tưởng  khó bề trở lại với văn đàn, nhưng nhờ luyện tập kiên trì với một nghị lực phi thường, Thầy lại tiếp tục nghiên cứu để hôm nay chúng ta có cuốn sách Vườn khuya một mình ( NXB Văn hóa Thông tin-2001) dày 300 trang, gồm 21 bài phê bình tiểu luận, chân dung văn học.

     Trong lời nói đầu cuốn sách, Thầy cho biết : đã lấy nửa câu bát trong truyện Kiều: Xăm xăm băng lối vườn khuya một mình làm tựa đề cuốn sách, ngụ ý rằng Thầy đã thực hiện các công trình nghiên cứu trong tình huống “có phần cô đơn và mạo hiểm”. Nhưng để làm nên Vườn khuya một mình, Thầy đã không cô đơn, ngày ngày bên cạnh Thầy, cùng dìu Thầy tập đi, cùng giúp Thầy trên mỗi trang viết có người vợ hiền thục- cô Cao Thị Xuân Cam- ái nữ của giáo sư Cao Xuân Huy. Để hiểu hơn về cuộc đời và sự nghiệp của người Thầy tài năng, đáng kính các bạn hãy cùng đọc lời bình của các nhà phê bình Văn học:

   

    Nhà văn Nguyễn Khắc Phê viết:… Nhà nghiên cứu phê bình Văn Tâm cùng với những tên tuổi như Cao Xuân Hạo, Phạm hoàng Gia, Bùi Quang Đoàn, Hà Thúc Chỉ…là lớp sinh viên văn khoa- sư phạm đầu tiên ở miền Bắc sau chiến thắng Điện Biên Phủ. Từ năm 1957, với tác phẩm Vũ Trọng Phụng nhà văn hiện thực, anh đã nổi danh trên văn đàn, có thể nói, Văn Tâm là người đầu tiên đã nghiên cứu công phu và đánh giá cao tài năng của Vũ Trọng Phụng. Tiếc là vì một “tai nạn nghề nghiệp”sau đó ,anh đã lặng im mấy chục năm cho đến thời kỳ đất nước đổi mới, “tái xuất giang hồ” với những tác phẩm được đánh giá cao .

     Những tác giả và tác phẩm đề cập đến trong Vườn khuya một mình đều quen thuộc với bạn đọc- từ Hồ Chí Minh ( Cảm thức nhân loại trong Nhật ký trong tù), Nguyễn Công Hoan ( về truyện ngắn Mất cái ví), Nguyên Hồng ( về truyện ngắn Mợ Du)…nhưng với cảm quan nghệ thuật tinh tế và sâu sắc, với tất cả vốn kiến thức và sự lịch lãm, với tất cả những trải nghiệm cay đắng trong cuộc đời nghiên cứu trên bốn chục năm của mình, hầu như bài viết nào của Văn Tâm cũng phát hiện ra vẻ đẹp mới, tầm cao mới của tác phẩm, đem lại cho người đọc hứng thú mới mẻ.

    Nhà phê bình Vũ Thanh ( Viện Văn học) trong  “lời bạt” cuốn sách cũng đã viết…Vườn khuya một mình đã hình thành một cách cảm văn học kiểu Văn Tâm. Anh chỉ đặt bút viết khi đã nắm bắt được những gì là tinh túy, là “hồn”của tác phẩm, đã “sống”cùng nghệ sĩ, để có thể truyền xuống mỗi dòng chữ những điều tâm huyết và cả sự mê đắm như một nghệ sĩ .

    Với cách đọc, cách viết như thế, Vườn khuya một mình đã góp phần hoàn chỉnh nhiều chân dung văn học, dù chỉ là đôi nét chấm phá.

    Tuy vậy,(theo Nguyễn Khắc Phê) chân dung văn học để lại ấn tượng sâu sắc nhất trong lòng người đọc chính là “chân dung tự họa “của tác giả .

     Một Văn Tâm thời học sinh trung học, từ trước 1950, đã say mê “thu gom”được nhiều cuốn sách quý hiếm ở các tụ điểm dân tản cư miền Bắc tại Thanh Hóa(trong đó có các tác phẩm của Vũ Trọng Phụng), một Văn Tâm cây bút trẻ chưa được ai biết đến,( từ hơn 40 năm trước), đã chịu bao nỗi “trầm ai”,dám xin tiền của bố mẹ, bán xe đạp, vay tiền của thầy Đào Duy Anh…để cuốn sách nghiên cứu về nhà văn họ Vũ mà ông rất mực cảm phục được chào đời…những bài viết trong Vườn khuya một mình với “ cách cảm văn học kiểu Văn Tâm” cũng đã “vẽ “ nên một chân dung nhà nghiên cứu phê bình văn học không lẫn với ai…

    (Nguồn tạp chí của hội nhà vănVN )

     Thú thật với các bạn, khi đọc những dòng trên của các nhà phê bình văn học và đọc sách của Thầỳ  tôi  tự trách mình ngày xưa sao khờ dại, chẳng biết gì về người Thầy tài năng đáng kính.  Lũ chúng tôi ngày đó sao mà  vô tâm đến thế!

       Tôi còn nhớ, mỗi khi học tiết văn tôi như người say, vừa thích vừa sợ. Thích vì Thầy giảng rất hay, sợ vì tôi và các bạn cùng lớp còn học kém môn văn. Hình như, chưa có bài văn nào của lớp  khiến Thầy vui, tuy  chẳng rầy la một ai, song đôi mắt của Thầy thật buồn. Bao tâm huyết của Thầy dành cho những giờ giảng văn, vậy mà lũ trò  ngốc nghếch chúng tôi  chỉ học văn như một môn phải học.

      Giờ đây, Thầy đã đi xa và chúng tôi cũng đã luống tuổi, kiến thức của nhiều môn học chúng tôi không còn nhớ nữa, nhưng hình ảnh người Thầy tài năng  với những giờ giảng văn  đầy nhiệt huyết của thời trung học vẫn thấm đẫm trong tâm trí chúng tôi. Mỗi lần đi qua con phố nhỏ Phan Bội Châu, bất giác tôi lại nghẹn ngào, ngước nhìn lên số nhà 13, nơi ấy người Thầy của chúng tôi đã sống, đã dạy học.

     Tôi chắc rằng Vườn khuya một mình không cô đơn vì Thầy sẽ có nhiều “tri  âm”. Thầy luôn sống mãi trong trái tim  học trò, trong đó có cả lũ trò nhỏ Nguyễn Trãi K22./.

                                                                                           Ngọc Hà