Nữ sĩ Kaputikian và bài thơ “Sao mà anh ngốc thế”

Hồng Thanh Quang (Minh Huyền)

Ngày 29-8-2006 tại Erevan đã cử hành trọng thể tang lễ nữ thi sĩ Armenia nổi tiếng Silva Kaputikian. Bà sinh ngày 5-1-1919 trong một gia đình giáo viên và qua đời vào sáng sớm ngày 25-8-2006. Ở Việt Nam, tuy không có nhiều tác phẩm của Kaputikian được phổ cập nhưng từ lâu gần như ai cũng biết tới bài thơ lừng danh của bà qua bản dịch của một dịch giả vô danh.
Nói không ngoa, bài thơ này có mặt trong tất cả các cuốn sổ tay của nhiều thế hệ những người yêu thơ ở Việt Nam. Có điều, không nhiều người ghi đúng tên tác giả đích thực của bài thơ mà lại hay “đổ vấy” cho những thi sĩ khác như Olga Bergols hay thậm chí cả... Evgueni Evtushenko! Toàn bộ bài thơ như sau:

Да, я сказала: "Уходи"...

(Silva Barunakova Kaputikian - Сильва Барунаковна Капутикян, Acmeni)

Да, я сказала: "Уходи",
-Но почему ты не остался?
Сказала я: "Прощай, не жди",
-Но как же ты со мной расстался?
Моим словам наперекор
Глаза мне застилали слезы.
Зачем доверился словам?
Зачем глазам не доверялся?

Dịch nghĩa:
Vâng, em đã nói "hãy đi đi"
Nhưng tại sao anh không đứng lại?
Em đã nói "hãy chia tay, đừng chờ đợi"
Sao anh lại rời xa em?
Lời em nói chứa đầy ngược ngạo
Mà mắt em tràn nước mắt
Tại sao lời nói thì được tin?
Tại sao đôi mắt lại không được tin?

Bài dịch ( Dịch giả vô danh )

Em bảo anh đi đi,
Sao anh không đứng lại?
Em bảo anh đừng đợi,
Sao anh lại về ngay?
Ôi lời nói gió bay,
Đôi mắt huyền đẫm lệ.
Sao mà anh ngốc thế
Không nhìn vào mắt em?

Bài thơ này tôi cũng đã thuộc lòng từ hồi nhỏ. Và cũng như rất nhiều người khác, tôi không biết tên dịch giả cũng như tác giả đích thực của nó. Chỉ khi sang du học ở Liên Xô, trong một lần đọc tuyển tập thơ tình bằng tiếng Nga, lần đầu tiên tôi mới biết tới cái tên nữ sĩ Kaputikian với rất nhiều tác phẩm hay, trong đó có bài “Em bảo anh đi đi...”. Và càng đọc những bản dịch thơ bà ra tiếng Nga, tôi càng cảm thấy thích thú giọng điệu trữ tình vừa thủ thỉ vừa can trường của Kaputikian. Thậm chí đã có lần tôi còn thử dịch bài thơ trên của bà theo cách cảm nhận riêng của mình:

Phải, em đã bảo “Đi đi!”,
Nhưng sao anh không ở lại?!
Em cũng đã bảo chia tay,
Nhưng sao anh về ngay thế?!
Chao ôi, những lời con gái!
Mắt em lệ đẫm mi rồi...
Anh tin làm gì câu nói!
Mắt em, sao chẳng soi lòng?!.

Kaputikian bắt đầu in thơ từ năm 1933. Bà là tác giả của hơn 60 tập sách. Thơ bà từng được dịch ra nhiều thứ tiếng trên thế giới...

ThuNV(10H) st