VanVN.Net – Trang đầu tiên của tập bản thảo trường ca “Sách xanh”, nhà thơ Đỗ Quyên gửi VanVN.Net ghi trân trọng lời đề: “Tặng Đà Linh – Nguyễn Đức Hùng (1958 – 2013)”. Đỗ Quyên viết tiếp: “Đà Linh bình thường như bao dân Việt khác. Và con người anh, văn chương anh ôm ấp rất nhiều khác thường. Có đôi cái theo riêng tôi phải nói là “phi thường”, trên mặt bằng biên tập và xuất bản Việt Nam đương đại. Sự phi-thường ấy không tự thân: phi-thường chỉ để cứu giải những bình-thường.” VanVN.Net chọn đăng hai chương đầu và một chương cuối trong trường ca “Sách xanh” nhân 100 ngày nguyên mẫu – nhà văn Đà Linh xa bạn bè văn chương và bạn đọc (ngày 07/1/2014).
… Từ đất
mỗi cuốn sách
mọc lên…
(Đ.Q.)
I. TRÒ CHƠI TIẾP TỤC
Sau khi trồng trên đời
các cuốn sách
xanh
bạn nằm xuống
Ý tôi còn muốn nói
Đẹp xiết bao những nấm mồ người-làm-sách
*
Từ đất
sách mọc lên
Mãi như thế
Tiếp tục các trò chơi
chúng ta vẫn có thể
hữu ích
hay vô tăm tích
theo mỗi cây chữ
Các cuộc chơi viễn liên
đã khác không gian khác thời gian, nay thêm chiều kích thứ ba
gọi nôm hồn vía
Cứ dùng lối nói dân gian thay vì diễn ngôn khoa học
mọi người sẽ hiểu vì sao
Trên đó dễ dàng với chữ hơn
phải thế không
nếu không, vì sao đi vội?
mà thôi tôi sẽ không cố hỏi
(như đang cố sống cố viết, cố ngủ cố thở, cố ăn cố yêu)
Sinh ra từ đất
khó ở chỗ
chữ phải thăng hoa
Những chữ hạnh phúc
lên cao vọi
hoặc ấp ủ lòng người hạ giới
rồi tự hóa thành vật dụng thường
hay tan vào không trung làm nhân cho vì sao tương lai
Nếu chúng trần trụi
lam nham mặt đất
lũ chúng ta trọng tội
những chữ bất hạnh
*
Các nhân vật của bạn
‘tôi vào Đà Nẵng học’ [1], ‘Mạnh và Đình đi bộ đội’, ‘Tùng và Bách vào Đại học Bách khoa’
có thể mang thân phận cũ có thể đổi thay tùy nghi
điểm nhìn mới trên đó
Với tôi
không nệ áo khoác thầy tu khi nhằm đích tâm kinh
các nhân vật sẽ không địa chỉ tùy thân
thậm chí còn đánh tráo cho nhau chức năng nghệ thuật
Có quan trọng lắm đâu
chọn lựa thi pháp
Thi pháp là gì nếu không chuyện cái cốc cái ly?
Bạn có đôi bàn tay mượt và
hơi run run nâng ly bia nhấp miệng
lần đầu tiên chúng mình chạm mặt tôi phát hiện (dù đọc biên tập từng biết tay nhau!)
quán đêm Hàng Than
gió sông Hồng phả lên lạnh
Sáng sớm hôm sau gặp lại đôi bàn tay ấy, khác
rắn rỏi, nhà bạn, cùng nhau tỉnh giấc, sang bên kia đường viếng nhạc mẫu Dương quân
Vòng hoa kẻ sĩ sao mà nặng
Các nhân vật của bạn
đứa một đầu cực sành điệu làm giàu bất lương
đứa một đầu cực ngơ ngơ nghèo khó hóa điên
mấy đứa ở giữa xúm xít san bằng xí xóa
Chắc tôi không trong số đó
nên đã làm người dẫn truyện hôm nay
Biết bạn có cặp da đen
nặng những bản thảo xanh
còn thấy bảo đi đâu cũng kè kè cắp giữ
tôi nhìn hoài không thấy
Trong nhà ngoài phố những điệu cười hiền những điệu cười hiền
Các nhân vật của bạn
‘năm thành viên hợp thành một băng, gắn bó suốt những năm phổ thông’
Tôi mỉm cười, buột miệng cha nội lãng mạn
những tưởng
thời bình
hậu hiện đại
hết mô típ “tứ tử trình làng”[2], “năm anh em trên một chiếc xe tăng”[3]
nhân vật văn học thứ dữ, cũng là thứ thiệt, độc lập tung hoành
Thế mà truyện bạn đẩy độc giả vào trận chiến đô la nhà đất
bàn tay người lớn làm đồ giả trong trái tim thật học trò
Về cấu trúc ý đồ, xin khẳng định:
Được!
II. MIỀN HOANG TƯỞNG
Anh được tới với em trong một chương
bản trường ca khóc bạn
Chúng ta có các trang dài
những chữ những chữ đầy
Để cười tháng ngày xa biệt
và để khóc nỗi buồn gánh chịu
lẻ loi
Bạn anh - sự chết đến và đi, như một lần lật khuôn sách ngỏ
Chuyện cũ
em biết ít nhiều
Có lão nhà văn suốt đời cặm cụi
xây tòa nhà bằng trang báo trang văn
gió vào cửa này lão dựng cửa kia
cứ thế, đúng là gió lùa nhà chữ
Em sẽ cười vuốt tóc anh, nhại, miền hoang tưởng của các ngài là những trang mơ
Em có nhớ nhân vật vừa nuôi lợn vừa làm thơ
thơ chảy xanh khúc sông phân đục
lợn nuôi người
thơ hại người thơ
người không bỏ thơ
người bỏ lợn
Viết đến đây, ngưng, ra tìm khoảng sân con con miền hoang tưởng của mình
có khóm hồng chờ trong lạnh cuối thu
Vầng trăng, anh không thể hy vọng, biết bao kẻ khác mỏi mòn trông, từ những toán bác sĩ trong đêm chữa trị nạn nhân bão Haiyan cho tới con mèo hoang nhớ chủ
Làm thơ, chỉ cần hưởng hương khuya
lấy hồn em và xin vía
các thi nhân của những đóa hồng
Heine, Nguyễn Đức Sơn
hai ta chung đọc có lần
Đừng tiếc, bạn anh không viết về hoa
bận lắm với những ‘mẹ con’, ‘dòng sông’, ‘ngôi nhà’ và ‘bàn tay sáu ngón’
đấy miền hoang tưởng của chàng
trên kia sẽ còn bận mãi
Thơ viết giữa hai bước chân một của ánh điện một của ánh đêm
giữa hai bàn tay một về người âm một về người dương
vượt miền hoang tưởng này sang miền hoang tưởng nọ không thị thực
bởi anh, thi sĩ đời em
Giữa khe hở sự sống cái chết, tìm lại nhau
chương mục của bản trường ca dành cho chúng ta nhích dần tới dòng kết
Đừng lo
khoảng trống thi ca là của ái tình
Không bài ca nào đặc những nhạc, lời
trừ các tử ca thủ tiêu thi tính
Tiến về Hà Nội theo phiên bản đời thường trẻ trung[4]
anh nghe trọn khi viết chương đầu
trùng dịp 90 năm ngày sinh nhạc sĩ
Chương này tất nhiên hòa trong Bésame Mucho[5] em thích
Mẹ và con - chương tiếp, dự tính Thương về miền Trung[6] (của chàng)
Khó nhất, anh lo, chương chót
Điệu van xơ Wiener Bonbons[7] cuốn hút hay thê thiết Bèo dạt mây trôi[8]?
Quá giang trường ca viếng bạn
đường lối trữ tình không thể riêng tư
thi tứ đến sau vần điệu
và dằn vặt đâu còn hiển lộ như xưa
Chỉ thoáng nghĩ về em
là bầu bạn giang hồ văn chương chạy lại
mọi đồ vật, sự việc hết muốn thành thơ
chẳng được như Đỗ Phủ, Tchekhov mong đợi
Viết xong chương này
thân xác chưa trọn ngàn con ong kéo đến
trái tim thiếu đầy ngàn con bướm đậu lên
anh mất phần thi sĩ, một đêm nay
Chóp nhà cao ngày nao trong bài thơ tiễn biệt
kia, vẫn ngã tư trung tâm của những mùa thu ướt
ngó xuống bản thảo cười nhạo
em có thấy
em có thấy không
Thu phong
từ thơ Tản Đà lá hàng xóm rơi ngang Hà Thành thế kỷ trước tới Vancouver hôm nay
Em,
anh từng viết, mùa thu đến trên những bàn chân lá
tiếp, qua những mắt lá
mùa thu ra đi
Em,
chúng mình còn đây sao như
một người - hoặc anh hoặc em - hết sống trước một người
Có những khi
anh đã thơ như kẻ không được thơ, đã thở như người không được thở
nghĩ về em đang nhớ anh mà không thể nghĩ về anh
Rồi nơi chốn hai chúng mình lại đổi
Trái đất tròn lắm lúc cũng vuông vuông
Trái đất tròn lắm lúc vuông vuông
để cho những nhà văn nhà thơ khốn khó
miền hoang tưởng dài mãi sâu thêm
Trái đất tròn lắm lúc vuông vuông
để cho những kẻ thương yêu nhau khốn khổ
miền hoang tưởng không rộng cao hơn
Trái đất tròn lắm lúc đã vuông vuông.
XV.
Sau khi trồng trên đời
các cuốn sách
xanh
bạn nằm xuống
Tôi còn viết mãi:
Đẹp xiết bao là những nấm mồ người-làm-sách.
Đỗ Quyên
Vancouver, Giáng sinh 2013
(Trích đoạn cho giỗ 100 ngày Đà Linh 7/1/2014)
-----------------
Chú thích
[1] Trong phần thơ của trường ca này, các câu, chữ giữa ngoặc đơn ‘’ là trích từ những tác phẩm đã dẫn của Đà Linh.
[2] Truyện ngắn của Hồ Anh Thái.
[3] Bài thơ của Hữu Thỉnh.
[4] Bài hát của Văn Cao do Tạ Quang Thắng, Bảo Trâm và Sinh viên Tuổi 20 trình diễn.
[5] Tình ca Mexico của C. Velázquez.
[6] Ca khúc của Duy Khánh.
[7] Bản nhạc Áo của J. Strauss II.
[8] Khúc dân ca quan họ Bắc Ninh.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét